فروشگاه مستندهای علمی

سیاره به جسمی فضایی با جرم بسیار زیاد گفته می‌شود که گرد یک ستاره در گردش باشد و خود نیز ستاره نباشد.

بنا بر تعریف ۲۴ اوت ۲۰۰۶ (میلادی) اتحادیه بین‌المللی اخترشناسی سیاره در سامانه خورشیدی جرمیست که:

در مداری به دور خورشید در گردش باشد.

آن قدر جرم داشته باشد که گرانش خودش بر نیروهای پیوستگی جسم سخت آن غلبه کند. یعنی در برابریهیدرواستاتیک باشد و شکلش نیز تقریباً گرد باشد.

توانسته باشد که مدار خود را از اجرام دیگر بزداید.

جرمی که تنها سازگار با دو شرط اول باشد و یک ماه قمر هم نباشد سیاره کوتوله تعریف شده‌است.

ستاره‌شناسان ایرانی در سده‌های نخستین اسلامی، واژه سیاره (به معنی «راه‌پیما») برای ترجمه واژه πλανήτης (پلانِتِس) یونانی بکار بردند. در عربی به سیاره «کوکب» می‌گویند. حال آنکه در زبان پارسی واژه «اختر» برای سیاره بکار می‌رفته‌است. در نوشته‌های پارسی، ۷ اختر وجود داشته‌است.

هنوز به درستی بازشناخته نشده‌است که چگونه سیاره‌ها پدید آمده‌اند. دیدگاه فراگیری هست که آنها در درازنای فروپاشی یک سحابی در درون یک دیسک گاز و گرد پدید آمده‌اند. همراه با بزرگ شدن خرده‌های خاک (هنگام یک برخورد چسبان) در این دیسک، چگالی آرام آرام افزوده می‌شود و چگالی‌های بزرگتر را پدید می‌آوردند. غلظت موضعی توده چگال با نام «پیکر گونه ستاره کوچک» شناخته شده‌است، و این شتاب گیری بزرگ شدن، فرایندی است که با کشیده شدن در مایه‌های افزودنی، به همراه گرانش آنها رخ می‌دهد. این برزگ شدن ونموها هر دم غلیظتر می‌شود تا زمانی که آنها به دست گرانش در خود فرو روند تا اینکه پیش سیاره پدیدار شود. پس از سیاره به اندازه‌های بزرگتر از اندازه ماه زمین می‌رسیم، دراین گام جسم آغاز به گردآوری هوابار می‌کند و به سختی اندازه فراگیری خرده سیاره بدست کشش هواباری افزایش می‌یابد.

هنگامی‌که پیش ستاره (تا جایی که برای پدیداری ستاره نیاز است، فروزان شود) بزرگ می‌شود، دیسک به جامانده از درون به برون بدست تفیدگی دیسک، باد خورشیدی، کشش روبرت سونی و دیگر اثرها جابه جا می‌شود. سپس آنجا شاید هنوز شماری پیش سیاره در مدار ستاره یا هرجسم دیگری باشد. ولی در درازنای زمان شماری از آنها باهم برخورد می‌کنند؛ این برخوردها یا به پدیداری یک سیاره بزرگ (با اندرکشیدن مواد در این برخورد) و یا به گونه آزاد کردن مواد (کاهش مواد) برای پدیداری پیش سیارها یا سیاره‌های بزرگتر دیگر می‌انجامد. افزون‌برین شاید پیش سیاره‌هایی که از برخورد دوری می‌کنند، از راه یک تله گرانشی ماه‌های نیادی سیاره‌ها شوند، یا در کمربند دیگر ستاره‌ها بجا بمانند تا کوتوله سیاره‌ای یا اشیا کوچک سامانه خورشیدی شوند.

برخوردهای پر انرژی سیارکهای کوچک (همچنین تجزیه رادیواکتیو) گرمای سیاره رو به پیشرفت را بالا خواهد برد، ، به همین علت سیاره تا اندازه‌ای گدازش خواهد یافت. با نگرش به جرم تغییراتی در درون هسته آغاز می‌شود، انباشتگی هسته افزایش می‌یابد. سیاره‌های سنگی کوچکتر جوشان را برای این رشد از دست می‌دهند، ولی گازهای از دست رفته را می‌توان با بکارگیری گازهای بیرون آمده ازگوشته و از راه برخوردهای ستاره‌های دنباله دار جایگزین کرد. (سیاره‌های کوچکتر هر اتمسفری را که از راه سازوکار گریزان گوناگون به دست می‌آورند، از دست می‌دهند.)

سیاره از ستاره کوچک‌تر است و از خود نوری نمی‌تاباند. بخاطر بزرگی سیاره‌ها، نیروی گرانش (جاذبه) شکل آنها را بصورت کروی درآورده‌است. به اجرامی که گرد خود سیاره‌ها می‌گردند، ماه یا قمر نام دارند.

زبان : انگليسی

زيرنويس :  انگليسی

کيفيت : DVD ( قابل پخش در کامپيوتر و DVD Player های خانگی )

محصول : شبکه بی بی سی BBC CHANNEL